Açıkçası kitaba uzun süre önyargıyla bakmıştım kapak tasarımından dolayı. Son dönemin popüler, albenili ama içerik olarak zayıf “pop-corn” kitaplarına benzetmiştim. Bu izlenimde yanılmışım, kitabı oldukça başarılı buldum.
Kitap teknolojideki ilerlemeyi ve bunun ekonomideki, özellikle içgücü piyasasındaki dönüştürücü etkisini ele alıyor. Verilen bilgiler ve örnekler (IBM’in Watson bilgisayarı gibi) konuyu derinlemesine bilmeyenler için tatmin edici düzeyde. Beklendiği gibi analizler ve çözüm önerileri ABD ekonomisini merkeze alıyor, ancak çıkarılacak genel dersler de mevcut elbette. Gelişmelerin ekonomiye etkisinin irdelendiği kısımlarda genel düzeyde bir ekonomi bilgisi gerekli bence okuyucu için. Kitabın dipnotlarından konuya ilişkin yararlı çalışmalara yönelmek mümkün.
Ekonomiye ilişkin yedi ölümcül trendi belirtiyor yazar, bu trendlerin başrolünde teknolojik ilerlemenin olduğundan bahsettiği gibi, gelecekte bu trendlerin hızlanma tehlikesini ortaya koyuyor. Bunlar şöyle sıralanmış:
- Ücretlerin yerinde sayması (üretkenlik artışının ücretlere yansımaması)
- Emeğin ekonomideki payının küçülürken sermayenin payının büyümesi
- İşgücüne katılımın azalması
- Yeni iş yaratımının azalması, iş yaratmayan büyüme dönemleri ve uzun vadede işsizliğin yükselmesi
- Gelir eşitsizliğinin giderek artması
- Yeni üniversite mezunlarının maaşlarının düşmesi ve iş bulmalarının zorlaşması
- İstihdamda kutuplaşmanın artması, kum saati formasyonunun oluşması
Kitabın odağında “robotların yükselişi”nin işgücü piyasasındaki kaçınılmaz etkisi var. Genelde düşünüldüğü gibi yalnızca mavi yakalı işgücünü değil, beyaz yakalıları da yıkıcı şekilde etkileyebilir yazara göre yapay zekâ alanındaki gelişmeler. Bu konudaki öngörüleri de oldukça ürkütücü, yer yer bir Le Guin distopyasında hissediyorsunuz kendinizi. Yalnızca otomatik hamburger yapma makineleriyle yetinmeyecek teknolojik yenilikler, pek çok işkolunu yıkıcı şekilde etkileyecek diyor yazar. Bu yönüyle geçmişteki yaratıcı yıkımlardan farklı bir devrim yaşanacağını da öngörüyor kitap.
Yapay zekânın geleceğine ilişkin bilim-kurgu benzeri “tekillik” (singularity) beklentisi de ayrıca irdelenmiş kitapta. Hawking gibi yazarlar endişeli olsalar da, ben yapay zekânın böyle bir kıyamet senaryosuna evrileceğini öngörmüyorum. Ancak, daha şimdiden erişilebilirliğin yaygınlaşmasıyla işgücü, mesai, ofis anlayışlarında hızlı bir değişimi gördüğümüz gibi, pek çok sektörün kaçınılmaz bir şekilde dönüşeceğini beklemek lazım.
“Sırf yerimizde saymak için bile çok hızlı hareket etmeliyiz” demiş ABD Başkanı JFK, işsizlik sorununun çözümüne ilişkin bir soruya verdiği cevapta. Oysaki teknolojik devrim pek çok işi kalıcı olarak ortadan kaldıracak, sadece bu işlerin yerine yenisini koymak bile önemli bir çaba gerektirecek. Kaldı ki işsizlik oranının yalnızca yerinde sayması için bile ekonomide yeni işler oluşturmak gerek, hele ki Türkiye gibi bir ülke için. Kolay iş değil.
Peki yazarın çözüm önerisi nedir diye düşünürken, sonuç bölümünde benim için bir sürprizle karşılaştım. Devletin herkes için temel gelir sağlamasını öneriyordu yazar. ABD’de çoksatan olmuş bir kitap için şaşırtıcı bir öneri bu. Hayek’in konuya ilişkin sözlerine atıfla konuyu tartışıyor yazar son bölümde, bence de gelişmiş dünyada çok tartışılacak bir çözüm önerisi olacak bu ilerleyen zamanda.
Kitapta yer verilmeyen, ancak diğer bir akla gelen soru da kişiler olarak geleceğe nasıl hazırlanacağımız. Daha doğrusu en çok çocuklarımızın geleceği için endişe duyuyor insan. Bu noktada çözümün çocuklarımıza kod yazmayı öğretmekten çok esnek olmayı aşılamaktan geçtiğini düşünüyorum. Söz ettiğim esneklik kavramı Y.N. Harari’nin çözüm önerisi aslında. Bu konuyu ayrı bir yazıda ele almak gerek.
Kitabı çeviri açısından da oldukça başarılı buldum. İngilizcesini okumadım kitabın ancak, akıcı bir çeviri olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.
Özetle, Robotların Yükselişi hem teknolojik gelişmelerin yaşadığımız dünyaya etkisini merak eden, hem de geleceğe dair kitapları seven okurlara tavsiye edebileceğim bir eser.
Talha
Kitap Künyesi:
Sayfaların Ardından 